Η Έπαυλη των ανδρών – Ντενί Γκετζ

Η ΕΠΑΥΛΗ ΤΩΝ ΑΝΔΡΩΝ
Συγγραφέας: ΝΤΕΝΙ ΓΚΕΤΖ
Μετάφραση: Γιώργος Παρλαλόγλου, Πρόλογος: Τεύκρος Α. Μιχαηλίδης
Εκδόσεις: Ψυχογιός 2008
Σελίδες: 371, Τιμή: €16,60

ΤΑ ΔΕΙΝΑ ΜΑΣ ΙΣΩΣ ΜΑΣ ΕΜΠΛΟΥΤΙΖΟΥΝ

Πανεπιστημιακή ψυχιατρική κλινική του Λούφτσταντ, Γερμανία 1917. Ένα χρόνο πριν το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και στην πτέρυγα των ανδρών της κλινικής, συστεγάζονται στο δωμάτιο 14 (που μάλλον συμβολίζει την αρχή του πολέμου, το 1914, όπου είναι εγκαταστημένο ένα ειδικό παράθυρο, αποτρεπτικό των αυτοκτονιών, σύμβολο κι αυτό των διοικούντων που προσπαθούσαν να καταπολεμήσουν τις αυτοχειρίες στις τάξεις τους) ο διακεκριμένος μαθηματικός Χανς Σίνγκερ (μυθιστορηματικό alter ego του Γκέοργκ Κάντορ, θεμελιωτή της Θεωρίας των συνόλων) και ο Ματτίας Ντιτούρ, γάλλος στρατιώτης. Ο πρώτος εισάγεται στην κλινική για ένατη φορά· ο δεύτερος για πρώτη, κατόπιν ειδικής εντολής των αρχών, μιας και -ως «προδότης» της χώρας του- έσωσε έναν γερμανό στρατιώτη.

Οι δύο ήρωες, ο υπερήλικας συντηρητικός μαθηματικός και ο νεότατος αναρχικός πρώην μηχανοδηγός, ξεκινούν μια σχέση η οποία χτίζεται βήμα-βήμα, σαν μια μαθηματική πράξη: υπόθεση (έστω ότι πρέπει να συμβιώσουμε αρμονικά), δεδομένα (καθηγητής, μηχανοδηγός), πράξεις (αμφίδρομη σχέση καθηγητή-μαθητή), αποτέλεσμα (παράδοξη βαθιά φιλία, ένωση με το ένδον άπειρο). Το μαθηματικό υπόβαθρο του συγγραφέα φαίνεται ότι έχει επηρεάσει την οικοδόμηση των λογοτεχνικών του κειμένων, κάνοντας έτσι ένα τα μαθηματικά και τη λογοτεχνία, πράγμα που αποδεικνύουν και προηγούμενα βιβλία του.

Ασφαλώς, βασικός άξονας αυτού του μυθιστορήματος είναι η βαθιά εξομολογητική σχέση των δύο αντρών. Με συνεχείς αναφορές στο παρελθόν τους, ο Ντενί Γκετζ, έχοντας ως όχημα και πάλι τα μαθηματικά, και με γλώσσα ρέουσα -υποστηριζόμενη από τη μετάφραση του Γιώργου Παρλαλόγλου-, μετατρέπει το διαρκές αφηγηματικό πηγαινέλα σε μια διαδοχική καταβύθιση στον ψυχισμό καθώς και τη ζωή των δύο πρωταγωνιστών. Θέλει ν’ αποκαταστήσει το βάρος της «κατεστραμμένης ιδιοφυΐας» του ενός και της επιβίωσης παρά τη θέλησή του τού άλλου, χτίζοντας μια παράδοξη σχέση που δεν στηρίζεται στα σχέδια για το μέλλον (έχουν υποσχεθεί να μην κάνουν τέτοια), αλλά στον φωτισμό του κατασκότεινου παρόντος.

Δεν είναι καθόλου τυχαία εξάλλου η επιλογή των ηρώων. Ο θεμελιωτής της Θεωρίας των συνόλων είναι αυτός που θα προσπαθήσει ν’ αποδείξει, εκών άκων, ότι μπορούν να υπάρξουν άπειρα σύνολα κι αυτοί ν’ αποτελέσουν ένα εξ αυτών, εφαρμόζοντάς το στη δική τους σχέση, όπου ο ένας θ’ αναπληρώνει τον άλλον, με παράδοξη αρχή της φιλίας τη συμπάθεια του Σίνγκερ προς τον Ματτίας μετά την πρώτη κρίση του τελευταίου. Ο πρώην μηχανοδηγός, στο παρελθόν υποχρεωμένος να οδηγεί όρθιος, παραμένει αυτός που κατευθύνει αυτό το βάθος, που σκάβεται αργά και σταθερά, μένοντας στο τιμόνι όχι οδηγώντας σ’ αυτήν τη διαδρομή -αυτό είναι δουλειά του καθηγητή- αλλά απλούστατα παλεύοντας να μη χαθεί η «πίεση των τροχών στις ράγες». Διαλογικά, με μια προέκταση στη σωκρατική μαιευτική, η εξήγηση των μαθηματικών από τον Σίνγκερ στον αρχικά ανεπίδεκτο Ματτίας είναι και ο πυρήνας αυτής της σχέσης καθηγητή-μαθητή.

Τελικά, ο Ματτίας δεσμευόμενος με την αδερφή του στρατιώτη που έσωσε, και ο Σίνγκερ με το θάψιμο του αποφθεγματικού γράμματος του πατέρα του που είχε πάντοτε στην τσέπη του, καταφέρνουν να σωθούν.

Τι είναι όμως, εντέλει, αυτή η βουτιά στο ένδον των ηρώων; Η αίσθηση που αφήνει ο συγγραφέας είναι μια προσπάθεια να προτυπώσει τους παγκόσμιους Σίνγκερ και Ματτίας, όπου οι πρώτοι θα παλεύουν ν’ αποκαταστήσουν τη χαμένη τιμή της γνώσης και του αγώνα προς την κατάκτηση της όποιας αλήθειας, και οι δεύτεροι να συμβάλουν σ’ αυτό τον αγώνα με πράξεις, οδηγούμενοι όλοι μαζί, με μαθηματική ακρίβεια, σε μια κάποια λύση. Αξιωματική ή μη, αυτή η λύση δεν μπορεί παρά να περιλαμβάνει ένα εν εξελίξει σύνολο: τον άνθρωπο που γίνεται συνάνθρωπος.

[Η κριτική δημοσιεύτηκε αρχικά στο πρώτο τεύχος του «Α-βιβλίο» της «Απογευματινής», Κυριακή 21/12/08]